«Биз ҳаммани даволай олмаймиз – умидсиз вазиятлар бўлиб туради. Аммо ҳаётнинг сўнгги лаҳзалари касалликдан олдингидек фаол ва тўла бўлишига ишонч ҳосил қилишимиз мумкин», – ҳоспис мудири, онколог Рустам Нарбаев.
Taskin касалхонага унчалик ўхшамайди. Кўпроқ парвариш, овқатланиш ва қучоқ очувчи замонавий уй ёки тиббий меҳмонхона десак бўлади. Палатанинг ҳар бирида иккитадан каравот мавжуд бўлиб, улардан бири функционал тиббий ётоқ. Шунингдек, музлатгич, телевизор, стол ва стуллар, шкаф, алоҳида ҳаммом мавжуд. Ҳосписда умумий ўйин хонаси, кутубхона, психолог ва ижтимоий ишчи хоналари жойлашган.
Онколог Яҳъё Зияев 2008 йилдан буён Ўзбекистонда паллиатив ёрдам ва ҳосписларни ривожлантириш зарурлиги ҳақида гапириб келади.
2016 йилда мамлакатимизда паллиатив ёрдамни ривожлантириш тарафдори бўлган онкологларнинг фикрлари тингланди. 2017-йил апрел ойида «2017-2021-йилларда Ўзбекистон Республикаси аҳолисига онкологик хизматни янада ривожлантириш ва онкологик ёрдамни такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги президент қарори қабул қилинган эди. Унда реабилитация ва паллиатив ёрдам кўрсатишнинг замонавий тизимини, шунингдек, ҳосписларни яратиш онкологик хизматни янада ривожлантиришнинг устувор йўналишларидан бири этиб белгиланди.
Шаҳар ҳокимлиги томонидан қуриладиган биринчи ҳоспис 2019-йилда очилиши керак еди. Натижа бўлмади. 2020-йилда COVID-19 пандемияси бутун дунёни қамраб олди. Онкологлар вирусга қарши ҳимоя костюмларини кийиб, яшаш ва ҳаётни сақлаб қолиш учун Зангиота-2га кўчиб ўтдилар. Нарбаев беморларни даволади ва 6Б бўлимига раҳбарлик қилди, Зияев эса бош статист бўлиб ишлади.
Ўтган йили коронавирус инфексияси билан касалланишнинг ўсиши пасайгач, Яҳъё Фазлиддинович Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказига қайтди. Кейин эса бирдагина касал бўлиб қолди. Шифокорлар фарзанди, болалиги Андижон онкология марказида ўтган мутахассис ўлим қўрқувини биринчи марта ҳис қилганини тан олди.
«Менга бир нарса бўлиб қолса, эртага нима бўлади, деб ўйладим. Ҳеч нарса. Ахир қанча орзулар қилгандим, режаларим бор эди. Ҳамма нарсани ярим йўлда қолдириб бўлмайди», — дейди Яҳъё Зияев.
У ҳоспис ғоясини амалга оширишга қайтди — ва шаҳарда унга яқин одамлар борлиги маълум бўлди. Онкологга Эзгу Амал хайрия жамғармаси васийлик кенгаши аъзоси Азиза Умарова ва бошқарув раиси Мунира Ходжахонова ёрдам беришди. Улар ёрдам сўраб Исроил элчихонасига мурожаат қилишди. Элчи Зехавит Бен-Хиллел билан учрашув бўлиб ўтди ва у Ўзбекистонда биринчи болалар ҳосписини ташкил этишга кўмаклашишга тайёрлигини билдирди.
Элчихона ходими, Исроилнинг энг йирик давлат тиббиёт маркази – Хаима Шиба номидаги марказнинг Саратон касалхонасининг собиқ ижтимоий ходими Дафна Кфир-Фурман жараённинг ҳаракатлантирувчи кучи бўлди. Таскинда у тиббиёт ходимларини тайёрлашга масъулдир.
«Исроил элчихонаси ва биз билан ишлаган Дафна шарофати билан синов ва хатоларнинг узоқ йўлидан юрмадик, балки энг енгил текширилган йўлни танладик ва ўқув жараёнини минимал даражага туширдик. Паллиатив тиббиёт бўйича исроиллик мутахассис доктор Рон Сабар Ўзбекистонга тренинг ўтказиш учун келди. Бугун биз ҳоспис ҳақида гапирганда, биз бинони назарда тутмаймиз. Ҳоспис деганда диагностика ва симптоматик даволаш учун белгиланган протоколлар, беморлар ва уларнинг оила аъзолари билан тўғри мулоқот қилиш бўйича кўрсатмалар тушунилади», — деди Азиза Умарова ҳоспис очилишида.
Зангиота-2 блокларидан бирида болалар ҳосписини жойлаштириш ғоясини шифохона директори Дониёр Миразимов қўллаб-қувватлади. Якуний босқичга ўтиш учун давлат ва Соғлиқни сақлаш вазирлигидан ёрдам сўраш қолди. Вазир ўринбосари Элмира Боситхонова иштирокида шифокорлар, Эзгу Амал жамғармаси вакиллари ва вазир Беҳзод Мусаев иштирокида ҳоспис энтузиастлари учрашуви бўлиб ўтди.
Уч ой ўтгач, Таскин очилишини эълон қилди ва биринчи беморларни қабул қилди. Бу кўнгиллилар туфайли амалга оширилган мўжиза сифатида айтилади: компаниялар ва оддий фуқаролар ижтимоий тармоқларда ёрдам сўраб мурожаат қилишди. Ишга юзлаб қўллар қўшилди. Ҳудудни ободонлаштиришди, кўчатлар экиш ва айвонлар ўрнатиш, қурилиш материаллари, ўйинчоқлар сотиб олиш ва олиб келиш, палаталар ва йўлакларнинг кулранг деворларини бўяш. Кулаётган жирафалар, китлар, мешқорин биршохлар ва космонавтларни кўрган юзларда табассумлар гуллайди. Тиббиёт ходимлари оқ халат ўрнига болалар пижамасига ўхшаган ва буюртма асосида тайёрланган forma кийишади.
Ҳосписни ўлим жойи деб ўйлаш катта хато. Бу ерда асосийси – ҳаёт. Бола касаллик туфайли тарк этгани. Ҳоспис яхшиланишига умид бермайди – ундай бўлмайди.
Аммо бу тўшакда ўтириб, ҳаммаси тугашини кутишимиз керак дегани ҳам емас. Биз болаларнинг бу ерда ўтказадиган ҳар бир кунини байрам сифатида нишонлаймиз. Ҳар бир дақиқа муҳим. Фарзандларимиз кетади, лекин ундан олдин қиладиган жуда кўп ишимиз бор: янги китоб ўқиймиз, музқаймоқ еймиз, завқланамиз. Бу нафақат беморлар учун, балки яшашда давом этаётганидан ўзларини айбдор ҳис қилмасдан, янги ҳақиқатни қабул қилишга ёрдам берадиган ота-оналар учун ҳам муҳим», – дейди Дафна Кфир-Фурман.
У тез-тез такрорлайди: «Агар тиббиёт бошқа ҳеч нарса қила олмаса, яшайлик» ва Таскин яшайди. Унинг ходимлари беморлар билан ишончли муносабатларни ўрнатишни ўрганадилар ва ҳосписдаги асосий «дорилар» юрак ва кўнгил эканлигига кўникадилар. Бу ерда сўнгги бекатда одамлар ҳар қачонгидан ҳам кўпроқ бир-бирига муҳтож. Бу паллиатив ёрдамнинг моҳияти ва ҳосписда унинг пайдо бўлиши соғлиқни сақлаш тизими ва жамиятдаги катта ва муҳим ўзгаришларнинг бошланишини бўлади, деб ҳисоблайди.
