“Biz hammani davolay olmaymiz – umidsiz vaziyatlar bo‘lib turadi. Ammo hayotning so‘nggi lahzalari kasallikdan oldingidek faol va to‘la bo‘lishiga ishonch hosil qilishimiz mumkin”, – hospis mudiri, onkolog Rustam Narbayev.
Taskin kasalxonaga unchalik o‘xshamaydi. Ko‘proq parvarish, ovqatlanish va quchoq ochuvchi zamonaviy uy yoki tibbiy mehmonxona desak bo‘ladi. Palataning har birida ikkitadan karavot mavjud bo‘lib, ulardan biri funksional tibbiy yotoq. Shuningdek, muzlatgich, televizor, stol va stullar, shkaf, alohida hammom mavjud. Hospisda umumiy o‘yin xonasi, kutubxona, psixolog va ijtimoiy ishchi xonalari joylashgan.
Onkolog Yahyo Ziyayev 2008 yildan buyon O‘zbekistonda palliativ yordam va hospislarni rivojlantirish zarurligi haqida gapirib keladi.
2016 yilda mamlakatimizda palliativ yordamni rivojlantirish tarafdori bo‘lgan onkologlarning fikrlari tinglandi. 2017-yil aprel oyida “2017−2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasi aholisiga onkologik xizmatni yanada rivojlantirish va onkologik yordamni takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi prezident qarori qabul qilingan edi. Unda reabilitatsiya va palliativ yordam ko‘rsatishning zamonaviy tizimini, shuningdek, hospislarni yaratish onkologik xizmatni yanada rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlaridan biri etib belgilandi.
Shahar hokimligi tomonidan quriladigan birinchi hospis 2019-yilda ochilishi kerak edi. Natija bo‘lmadi. 2020-yilda COVID-19 pandemiyasi butun dunyoni qamrab oldi. Onkologlar virusga qarshi himoya kostyumlarini kiyib, yashash va hayotni saqlab qolish uchun Zangiota-2ga ko‘chib o‘tdilar. Narbayev bemorlarni davoladi va 6B bo‘limiga rahbarlik qildi, Ziyayev esa bosh statist bo‘lib ishladi.
O‘tgan yili koronavirus infeksiyasi bilan kasallanishning o‘sishi pasaygach, Yahyo Fazliddinovich Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markaziga qaytdi. Keyin esa birdagina kasal bo‘lib qoldi. Shifokorlar farzandi, bolaligi Andijon onkologiya markazida o‘tgan mutaxassis o‘lim qo‘rquvini birinchi marta his qilganini tan oldi.
“Menga bir narsa bo‘lib qolsa, ertaga nima bo‘ladi, deb o‘yladim. Hech narsa. Axir qancha orzular qilgandim, rejalarim bor edi. Hamma narsani yarim yo‘lda qoldirib bo‘lmaydi”, — deydi Yahyo Ziyayev.
U hospis g‘oyasini amalga oshirishga qaytdi — va shaharda unga yaqin odamlar borligi ma’lum bo‘ldi. Onkologga Ezgu Amal xayriya jamg‘armasi vasiylik kengashi a’zosi Aziza Umarova va boshqaruv raisi Munira Xodjaxonova yordam berishdi. Ular yordam so‘rab Isroil elchixonasiga murojaat qilishdi. Elchi Zexavit Ben-Xillel bilan uchrashuv bo‘lib o‘tdi va u O‘zbekistonda birinchi bolalar hospisini tashkil etishga ko‘maklashishga tayyorligini bildirdi.
Elchixona xodimi, Isroilning eng yirik davlat tibbiyot markazi — Xaima Shiba nomidagi markazning Saraton kasalxonasining sobiq ijtimoiy xodimi Dafna Kfir-Furman Jarayonning harakatlantiruvchi kuchi bo‘ldi. Taskin`da u tibbiyot xodimlarini tayyorlashga mas’uldir.
“Isroil elchixonasi va biz bilan ishlagan Dafna sharofati bilan sinov va xatolarning uzoq yo‘lidan yurmadik, balki eng yengil tekshirilgan yo‘lni tanladik va o‘quv jarayonini minimal darajaga tushirdik. Palliativ tibbiyot bo‘yicha isroillik mutaxassis doktor Ron Sabar O‘zbekistonga trening o‘tkazish uchun keldi. Bugun biz hospis haqida gapirganda, biz binoni nazarda tutmaymiz. Hospis deganda diagnostika va simptomatik davolash uchun belgilangan protokollar, bemorlar va ularning oila a’zolari bilan to‘g‘ri muloqot qilish bo‘yicha ko‘rsatmalar tushuniladi”, — dedi Aziza Umarova hospis ochilishida.
Zangiota-2 bloklaridan birida bolalar hospisini joylashtirish g‘oyasini shifoxona direktori Doniyor Mirazimov qo‘llab-quvvatladi. Yakuniy bosqichga o‘tish uchun davlat va Sog‘liqni saqlash vazirligidan yordam so‘rash qoldi. Vazir o‘rinbosari Elmira Bositxonova ishtirokida shifokorlar, Ezgu Amal jamg‘armasi vakillari va vazir Behzod Musayev ishtirokida hospis entuziastlari uchrashuvi bo‘lib o‘tdi.
Uch oy o‘tgach, Taskin ochilishini e’lon qildi va birinchi bemorlarni qabul qildi. Bu ko‘ngillilar tufayli amalga oshirilgan mo‘jiza sifatida aytiladi: kompaniyalar va oddiy fuqarolar ijtimoiy tarmoqlarda yordam so‘rab murojaat qilishdi. Ishga yuzlab qo‘llar qo‘shildi. Hududni obodonlashtirishdi, ko‘chatlar ekish va ayvonlar o‘rnatish, qurilish materiallari, o‘yinchoqlar sotib olish va olib kelish, palatalar va yo‘laklarning kulrang devorlarini bo‘yash. Kulayotgan jirafalar, kitlar, meshqorin birshoxlar va kosmonavtlarni ko‘rgan yuzlarda tabassumlar gullaydi. Tibbiyot xodimlari oq xalat o‘rniga bolalar pijamasiga o‘xshagan va buyurtma asosida tayyorlangan forma kiyishadi.
“Hospisni o‘lim joyi deb o‘ylash katta xato. Bu yerda asosiysi – hayot. Bola kasallik tufayli tark etgani. Hospis yaxshilanishiga umid bermaydi – unday bo‘lmaydi.
Ammo bu to‘shakda o’tirib, hammasi tugashini kutishimiz kerak degani ham emas. Biz bolalarning bu yerda o‘tkazadigan har bir kunini bayram sifatida nishonlaymiz. Har bir daqiqa muhim. Farzandlarimiz ketadi, lekin undan oldin qiladigan juda ko‘p ishimiz bor: yangi kitob o‘qiymiz, muzqaymoq yeymiz, zavqlanamiz. Bu nafaqat bemorlar uchun, balki yashashda davom etayotganidan o‘zlarini aybdor his qilmasdan, yangi haqiqatni qabul qilishga yordam beradigan ota-onalar uchun ham muhim”, — deydi Dafna Kfir-Furman.
U tez-tez takrorlaydi: «Agar tibbiyot boshqa hech narsa qila olmasa, yashaylik» va Taskin yashaydi. Uning xodimlari bemorlar bilan ishonchli munosabatlarni o’rnatishni o’rganadilar va hospisdagi asosiy «dorilar» yurak va ko’ngil ekanligiga ko’nikadilar. Bu yerda so‘nggi bekatda odamlar har qachongidan ham ko’proq bir-biriga muhtoj. Bu palliativ yordamning mohiyati va hospisda uning paydo bo’lishi sog’liqni saqlash tizimi va jamiyatdagi katta va muhim o’zgarishlarning boshlanishini bo‘ladi, deb hisoblaydi.
